(Auteur: Linda Westenberg) In Nederland zijn er steeds meer mensen die op hun visitekaartje psycholoog, coach of trainer hebben staan. Op bijna elke hoek van de straat zijn experts te vinden op het gebied van lifestyle, assertiviteit en gezond ouder worden. Afgestudeerde toegepaste psychologiestudenten kunnen geen baan vinden. De Nederlandse coachmarkt raakt verzadigd. De geruchten gaan dat er elders in de wereld wel vele banen te vinden zijn op het gebied van coaching, bijvoorbeeld in China. Is China een oase van werk voor toegepast psychologen?
Conferentie
Op 9 april 2015 werd er een conferentie gehouden door het Confucius Institute van de Hanzehogeschool Groningen. Het Confucius Institute is een samenwerkingsverband tussen de Hanzehogeschool, RijksUniversteit Groningen, Gemeente Groningen en de Communication University China. Deze conferentie werd georganiseerd om ondernemers in China en Nederland met elkaar in contact te brengen en samen werd er gesproken over de samenwerking tussen Nederland en China. De verschillende ondernemers dachten samen na over de mogelijkheden die China biedt voor Noord-Nederland en andersom. De Commissaris van de Koning in de provincie Groningen, de heer van den Berg, besprak de juweeltjes uit Noord-Nederland. In zijn verhaal noemde hij windenergie en watermanagement, maar ook het vakgebied op gezond ouder worden (healthy aging) hoorde thuis in dit rijtje. “Nederland barst van de kennis op het gebied van gezond ouder worden, coaching, training en assertiviteit”, aldus de heer van den Berg.
Ook de burgemeester van Groningen, de heer den Oudsten, hield een speech. Hij is van mening dat Nederland met haar kennis een goede aanvulling kan zijn op China. De cultureel bepaalde karakterverschillen die er tussen deze landen bestaan, bestempelde hij als kansen. Den Oudsten: “Daar waar Chinezen Nederlanders omschrijven als pragmatisch, creatief en innovatief, omschrijven wij de Chinezen als: vredelievend en hardwerkend. Dat zijn verschillende eigenschappen die elkaar goed aanvullen en waarin we veel van elkaar kunnen leren.”
Collectivisme vs. Individualisme
In verschillende modellen en theorieën wordt de Aziatische cultuur tegenover de Westerse cultuur gezet. De beroemde theorie “Cultuurdimensies” van Hofstede (1980) laat zien dat de verschillen tussen beide culturen groot zijn. Zo is China collectivistisch, is er een grote machtsafstand tussen mensen die verschillend zijn in hiërarchie en is succes zeer belangrijk. De Nederlandse cultuur kent juist een kleine machtsafstand, is zeer individualistisch en in Nederland is het veel belangrijker dat je iets doet wat je leuk vindt. Tijdens de conferentie werden ook de verschillen in het bedrijfsleven uiteengezet. Voor Chinezen is status en traditie erg belangrijk, terwijl wij in Nederland in mindere mate oog hebben voor deze begrippen. Een werkrelatie opbouwen is in China veel belangrijker dan een snelle deal sluiten.
Coaches in China
Alex Baggerman vertelt na de conferentie namens Schouten Global hoe zij besloten zich te gaan ontwikkelen in China. Deze organisatie houdt zich bezig met persoons- en organisatieontwikkeling wereldwijd. Zij zijn één van de eerste, grote psychologische organisaties die de stap nam om zich te gaan vestigen in China. De organisatie stuurt Nederlandse psychologen, coaches en trainers naar China om kennis te delen en te ontvangen.
Bij de start van Schouten Global in China, bleek de werkwijze van de organisatie in mindere mate aan te sluiten op de Chinese cultuur. Baggerman vertelt: “Nederlandse coaches en trainers kwamen niet op één lijn in de relatie met medewerkers die gecoacht moesten worden. De Chinezen vonden het lastig om zich open te stellen en een relatie opbouwen tijdens de coaching slaagde niet.” De aanpak is veranderd: Schouten Global traint nu Chinese trainers en coaches, die vervolgens weer coaching geven aan Chinezen. Deze werkwijze slaat aan. Chinese coaches krijgen de westerse kijk op persoonsontwikkeling aangeleerd. Deze coaches kunnen nu andere Chinezen gaan coachen. Doordat Chinezen spreken met een coach uit hun eigen cultuur, voelen zij zich beter begrepen, durven zij zich meer open te stellen en speelt de cultuurbarrière geen rol bij de coaching.
Het westen in China
Baggerman waarschuwt voor de grote cultuur verschillen, maar voegt daar aan toe: “Wij kunnen met onze Nederlandse expertise de Chinezen goed helpen in assertiviteit”. Deze mening wordt gedeeld door meerdere coaches die werkzaam zijn in China. Een voorbeeld hiervan is talentontwikkelingscoach Hans Slijpen van Talentinzicht, werkzaam in onder andere Beijing: “Het werkt mijns inziens beter om Chinezen op te leiden om andere Chinezen te coachen. Toch kunnen bepaalde elementen uit de westerse kijk op zaken voor Chinezen heel nuttig zijn. Zo kunnen zij alleen dàn hun creativiteit ontwikkelen als zij onafhankelijk en eigenzinnig leren denken en daarbij de druk van de collectief ingestelde maatschappij leren te weerstaan”.
Internationale organisaties in China
Baggerman benadrukt ook de interculturele diversiteit in China en ziet hier veel kansen. “Er zijn veel expats werkzaam in de grote steden in China en internationale bedrijven zijn als paddenstoelen uit de grond geschoten. Nederlandse coaches kunnen zeer nuttig zijn in deze internationale organisaties als loopbaancoach, lifestyle coach, trainer van leiderschapsstijlen of toegepast psycholoog”. De cultuurverschillen zijn vaak kleiner, doordat de meeste expats uit het westen komen. En er zijn genoeg kansen, veel internationale bedrijven hebben nog geen coaches in dienst. Volgens het ICF (International Coach Federation) is er vanuit internationale bedrijven steeds meer vraag naar coaches die hun personeel kunnen helpen ontwikkelen.
China een oase van werk?
Nederlandse coaches kunnen veel kennis delen met Chinezen, maar in het één op één contact is er toch sprake van een grote cultuurbarrière die lastig te overwinnen is. Uiteindelijk is de meest effectieve werkwijze om Chinezen op te leiden tot coach van andere Chinezen. Hierin kunnen Nederlandse coaches een grote rol spelen. Ook binnen internationale organisaties in China is er vraag naar coaches uit het westen. Het is een lange reis naar de andere kant van de wereld, maar daar bevindt zich wel degelijk een oase van werk voor toegepast psychologen.