Waar leer je beter hoe je je in de Grote-Mensenwereld gedraagt dan tijdens een stage of je eerste baantje? Toen ik als kind op de lagere school zat, waren School en Werk in mijn beleving compleet gescheiden werelden. Wat er in die volwassen wereld gebeurde? Ik had geen idee. Natuurlijk kon ik zien wat mijn ouders en andere winkeliers in hun zaken verkochten.  En ouders die bij de politie, in het ziekenhuis of de horeca werkten, hadden ook een concreet en begrijpelijk beroep. Maar een vader of moeder met een baan op “Kantoor”, dat was één groot vraagteken voor mij.

Die onbekende grote wereld
Er waren dagen dat ik ziek thuis was en dan even naar buiten mocht; ik herinner me mijn verwondering, alsof ik een magische blik in die onbekende grote wereld mocht werpen.
Tegenwoordig zijn die grenzen gelukkig een stuk vager geworden. Door tv, internet en sociale media zien we veel meer van de leef- en werkomgeving van bekenden en onbekenden. Scholieren zien dat ook, hoewel de informatie misschien niet verder gaat dan een plaatje of een headline. Middelbare scholieren maken vaker dan vroeger live kennis met bedrijven door maatschappelijke (snuffel)stages en praktijkopdrachten voor school. Zelfs basisscholen brengen de werkende wereld dichter bij het kind door excursies en inzet van ouders met aansprekende beroepen.
Een enkel kind ziet zo op zijn tiende zijn ideale baan al voorbijkomen, maar vooral op de middelbare school moeten leerlingen een beeld vormen over de richting die zij op willen. En hoe lastig is dat, als je geen idee hebt wat die arbeid inhoudt! Wat ga je daadwerkelijk doen en kun je dat wel?

Echt werk verzetten
Hoe geweldig kan het dan zijn om tijdens een stage te ervaren dat jij “echt” werk kunt verzetten, dat je er best goed in bent, het leuk vindt en er ook nog geld mee kan verdienen! Hoe leerzaam is het om te ontdekken dat het toch wel hard werken is, dat het flink eentonig kan worden na een paar weken of dagen én dat je baas niet altijd zo aardig en positief is naar jou toe als je leraren op school. Je maakt kennis met een omgeving waar je normaal niet zomaar komt en met typen mensen van buiten je vertrouwde kringetje. Dat zijn de mensen en situaties die je nog lang zullen heugen.

Nieuwe situaties vragen ook nieuwe vaardigheden: als stagiair of jongste medewerker moet je leren omgaan met collega's en klanten op een manier die bij het bedrijf en bij jou past. Je moet instructies begrijpen en opvolgen, op de juiste momenten hulp vragen, samenwerken en je aanpassen aan nieuwe situaties. Dat is heel wat als je dat niet eerder gedaan hebt. En het is een fantastische succeservaring als je je er doorheen slaat of het zelfs goed doet!
Het is een eerste stap in een loopbaan die nog alle kanten uit kan gaan. Want het mooie van stages en bijbaantjes is ook dat ze voorbijgaan waardoor een jongere lekker kan uitproberen wat wel en niet bevalt. Hij kan zijn mogelijkheden ontdekken, zichzelf ontwikkelen en groeien.

Aandacht voor sociale arbeidscompetenties
In alle vormen van beroeps- en praktijkonderwijs is er - als het goed is - aandacht voor de sociale en arbeidscompetenties die nodig zijn voor bepaald werk. Ik pleit ervoor dat alle scholieren vanaf 15, 16 jaar de kans krijgen om te proeven aan het werk van Grote Mensen en daarbij passende begeleiding krijgen.
Bij passend denk ik niet alleen aan jongeren die (meer) moeite hebben om de wereld om hen heen te begrijpen; zij krijgen doorgaans van hun docent/coaches al instructie met veel herhaling en oefening ter voorbereiding op het leven buiten school.  Ook leerlingen op vmbo+-niveaus zouden van deze begeleiding heel wat kunnen opsteken. In het VO staan sociale arbeidscompetenties niet als zodanig op het programma; werk is immers nog ver weg. Laatst hoorde ik dat een docent had opgemerkt: “Waarom willen jullie toch allemaal werken naast school, dat hoeft toch niet?”.  Die had blijkbaar geen warme herinneringen aan zijn eerste baantje en kan zich op dit vlak weinig inleven in de beleving van zijn leerlingen. (En natuurlijk, het schoolwerk moet er niet onder lijden…)

Voor veel jongeren gaat er een wereld open als zij aan hun eerste baantje of stage beginnen. Bedenk als volwassene met een beetje of veel werkervaring dat alles nieuw is voor de jongere, inclusief de normen, waarden en omgangsvormen op de werkvloer. Ik vind het heel mooi om te zien hoe een jongere  het werk en zijn eigen mogelijkheden al doende ontdekt. Als toegepast psycholoog kunnen we daar op allerlei fronten bij helpen, van dichtbij of op afstand. Begeleiding kan ook bestaan uit hier en daar ongevraagd een tip geven, laten zien hoe je met fouten omgaat of je verantwoordelijkheid neemt in een werksituatie.
Racoon-zanger Bart van der Weide vertelde in de zaterdagrubriek ‘Mijn eerste baan’ in Trouw dat hij drie jaar lang chef spoelkeuken was in een bedrijfsrestaurant. Hij had geen minuut rust en collega’s die geen hand uitstaken, maar hij genoot enorm van zijn vrijheid tussen de vuile vaat alsof hij eigen baas was. 
Met mij is het trouwens ook goed gekomen. Met kranten bezorgen was ik binnen twee weken helemaal klaar. Maar ik heb nog vaak teruggedacht aan mijn vakantiewerk in de bejaardenzorg (juist omdat ik niks met de zorg had) en de schoonmaak, ontbijtservice en de bar in een jeugdherberg. Zulke ervaringen gun ik elke jongere.

Op deze Dag van de Arbeid wens ik je veel werkplezier en alvast fijne vrije dagen!

Bronnen en meer informatie
In de top 3 van bijbaantjes staat vakkenvuller op 1, krantenbezorger op 2 en winkelbediende op 3. Voor meer cijfers van het CBS over de bijbaantjes van scholieren kijk op:
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-sociale-zekerheid/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3777-wm.htm

De rubriek “Mijn eerste baan” is elke zaterdag te lezen in de bijlage Tijd van dagblad Trouw.

Bio: Mijn naam is Corine, ik ben 46 jaar, geregistreerd toegepast psycholoog, actief in de leerlingbegeleiding/zorg op een school voor praktijkonderwijs. Ook ben ik opgeleid en ervaren als journalist en communicatieadviseur. Omdat ik het belangrijk en inspirerend vind om mij in te zetten voor de toegepaste psychologie, ben ik betrokken bij de beroepsvereniging NBTP en schrijf ik over ontwikkelingen op het gebied van jeugd, onderwijs, gezondheid & TP.  Dit doe ik o.m. op mijn website www.corinewillemse.nl, de site voor/over 18-jarigen www.Project18.info en op twitter.